Begrijpen wat trauma is en wat de gevolgen ervan kunnen zijn, helpt om het gedrag van de getraumatiseerde kinderen of kinderen die kampen met chronische stress beter te begrijpen.
ADVERSED CHILDHOOD EXPERIENCES
In de internationale literatuur wordt vaak verwezen naar de term 'ACES' (Adversed Childhood Experiences) of ingrijpende jeugdervaringen zoals:
Dr. Bruce Perry (2021) geeft aan dat hoe meer belaste ervaringen in de kindertijd, hoe groter de kans is op gezondheidsproblemen. Niet iedere ingrijpende gebeurtenis zorgt daarom meteen voor een onstabiele ondergrond maar vergroot wel
aanzienlijk het risico. 'Wat je is overkomen' staat dus in verband met je gezondheid op àlle vlakken zowel mentaal, fysiek en sociaal.
TRAUMA
Niet elke ingrijpende gebeurtenis leidt tot een traumatische ervaring. Een traumatische ervaring hangt samen met de bedreiging van het leven of de fysieke integriteit van een kind of iemand die belangrijk is voor dat kind (vb. ouder, grootouder, broer, zus,...). Deze veroorzaakt een overweldigend gevoel van angst, hulpeloosheid en onmacht en heeft intense fysieke effecten (zoals hartkloppingen, versnelde ademhaling, trillen, duizeligheid of verlies van controle over blaas- of darmen).
Er kan sprake zijn van verschillende soorten trauma:
OPGROEIEN IN ARMOEDE
Opgroeien in armoede is voor veel gezinnen en kinderen een belangrijke bron van stress.
Leven in armoede is meer dan niet op vakantie kunnen en geen nieuwe kledij kunnen kopen. Het heeft invloed op hoe je je voelt, hoe je over jezelf denkt en op de kansen die je krijgt in het leven.
Opgroeien in armoede brengt belangrijke - directe en indirecte - risico’s met zich mee voor de ontwikkeling, stelt De Boyser (2010) [1]. Kinderen die opgroeien in kansarmoede worden vanaf de conceptie blootgesteld aan schadelijke of traumatische gebeurtenissen, onvoorspelbaarheid en instabiliteit op financieel en gezinsvlak, beperkte sociale ondersteuning uit de onmiddellijke omgeving, blootstelling aan schadelijke stoffen, overbewoning en ontoereikende cognitieve stimulatie. Deze omstandigheden zorgen voor een constante staat van alertheid en een hoge mate van toxische stress, en hebben allemaal een potentiële impact op de cognitieve en sociaal-emotionele ontwikkeling van kinderen. Het is evenwel vooral de cumulatieve blootstelling aan risico’s die bij het opgroeien in armoede een belangrijk gevaar vormt voor de ontwikkeling van kinderen.[2]
Deze blootstelling aan chronische, toxische stress kan hun schoolprestaties belemmeren (nadelige invloed op geheugen en concentratie), de sociale en relationele competenties en executieve functies. Armoede kan dus, net zoals een trauma, gezien worden als een ontwikkelingsrisico.
[1] Kinderrechtencoalitie Vlaanderen (2010). Kinderrechtenforum: Kinderen en jongeren in armoede. (nr. 7). Online verkregen via https://www.kinderrechtencoalitie.be/wp-content/uploads/2018/11/2010-kinderen-en-jongeren-in-armoede.pdf, p. 63.
[2] Kinderrechtencoalitie Vlaanderen (2010). Kinderrechtenforum: Kinderen en jongeren in armoede. (nr. 7). Online verkregen via https://www.kinderrechtencoalitie.be/wp-content/uploads/2018/11/2010-kinderen-en-jongeren-in-armoede.pdf, p. 63.
ADVERSED CHILDHOOD EXPERIENCES
In de internationale literatuur wordt vaak verwezen naar de term 'ACES' (Adversed Childhood Experiences) of ingrijpende jeugdervaringen zoals:
- kindermishandeling en verwaarlozing
- seksueel misbruik
- ernstig zieke of overleden ouder(s)
- geweld tussen ouders (vb. vechtscheiding)
- opgroeien in een gezin met verslavingsproblematiek
- psychiatrische aandoening bij ouders
- depressie of zelfmoord(poging) huisgenoot
- ouder(s) in de gevangenis
- bedreiging
- uithuisplaatsing, detentie van een gezinslid
- vluchtelingencontext
Dr. Bruce Perry (2021) geeft aan dat hoe meer belaste ervaringen in de kindertijd, hoe groter de kans is op gezondheidsproblemen. Niet iedere ingrijpende gebeurtenis zorgt daarom meteen voor een onstabiele ondergrond maar vergroot wel
aanzienlijk het risico. 'Wat je is overkomen' staat dus in verband met je gezondheid op àlle vlakken zowel mentaal, fysiek en sociaal.
TRAUMA
Niet elke ingrijpende gebeurtenis leidt tot een traumatische ervaring. Een traumatische ervaring hangt samen met de bedreiging van het leven of de fysieke integriteit van een kind of iemand die belangrijk is voor dat kind (vb. ouder, grootouder, broer, zus,...). Deze veroorzaakt een overweldigend gevoel van angst, hulpeloosheid en onmacht en heeft intense fysieke effecten (zoals hartkloppingen, versnelde ademhaling, trillen, duizeligheid of verlies van controle over blaas- of darmen).
Er kan sprake zijn van verschillende soorten trauma:
- Enkelvoudig trauma
- eenmalig
- duurt kort
- Chronisch trauma
- meerdere traumatische ervaringen na elkaar
- Complex trauma
- op jonge leeftijd
- situaties die veroorzaakt worden door volwassenen die net moeten zorgen voor de veiligheid en bescherming van het kind
- Interpersoonlijk trauma
- kinderen zijn getuige of slachtoffer van geweld tussen personen
- Secundair trauma
- als leerkracht of anderen betrokkenen zelf stressklachten ontwikkelen door blootstelling aan traumatische ervaringen van kinderen en hun soms heftige reacties hierop
OPGROEIEN IN ARMOEDE
Opgroeien in armoede is voor veel gezinnen en kinderen een belangrijke bron van stress.
Leven in armoede is meer dan niet op vakantie kunnen en geen nieuwe kledij kunnen kopen. Het heeft invloed op hoe je je voelt, hoe je over jezelf denkt en op de kansen die je krijgt in het leven.
Opgroeien in armoede brengt belangrijke - directe en indirecte - risico’s met zich mee voor de ontwikkeling, stelt De Boyser (2010) [1]. Kinderen die opgroeien in kansarmoede worden vanaf de conceptie blootgesteld aan schadelijke of traumatische gebeurtenissen, onvoorspelbaarheid en instabiliteit op financieel en gezinsvlak, beperkte sociale ondersteuning uit de onmiddellijke omgeving, blootstelling aan schadelijke stoffen, overbewoning en ontoereikende cognitieve stimulatie. Deze omstandigheden zorgen voor een constante staat van alertheid en een hoge mate van toxische stress, en hebben allemaal een potentiële impact op de cognitieve en sociaal-emotionele ontwikkeling van kinderen. Het is evenwel vooral de cumulatieve blootstelling aan risico’s die bij het opgroeien in armoede een belangrijk gevaar vormt voor de ontwikkeling van kinderen.[2]
Deze blootstelling aan chronische, toxische stress kan hun schoolprestaties belemmeren (nadelige invloed op geheugen en concentratie), de sociale en relationele competenties en executieve functies. Armoede kan dus, net zoals een trauma, gezien worden als een ontwikkelingsrisico.
[1] Kinderrechtencoalitie Vlaanderen (2010). Kinderrechtenforum: Kinderen en jongeren in armoede. (nr. 7). Online verkregen via https://www.kinderrechtencoalitie.be/wp-content/uploads/2018/11/2010-kinderen-en-jongeren-in-armoede.pdf, p. 63.
[2] Kinderrechtencoalitie Vlaanderen (2010). Kinderrechtenforum: Kinderen en jongeren in armoede. (nr. 7). Online verkregen via https://www.kinderrechtencoalitie.be/wp-content/uploads/2018/11/2010-kinderen-en-jongeren-in-armoede.pdf, p. 63.